ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie, które objawia się trudnościami w utrzymaniu uwagi, nadmierną impulsywnością oraz hiperaktywnością (nadruchliwością).

Osoby z ADHD mogą mieć problemy z koncentracją, organizacją zadań, kontrolowaniem emocji oraz nadmiernym pobudzeniem. Objawy te mogą występować w różnym nasileniu, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, i wpływają na funkcjonowanie w życiu codziennym

Przyczyny ujawnienia się ADHD są złożone i wieloczynnikowe, obejmuje zarówno czynniki genetyczne, jak i epigenetyczne.

Genetyka odgrywa kluczową rolę w powstawaniu objawów (w 80-90% przypadków). Badania pokazują, że ADHD często występuje rodzinnie – ryzyko jego rozwoju u dzieci rodziców z ADHD jest znacznie wyższe. Uważa się, że konkretne geny związane z neuroprzekaźnikami, zwłaszcza dopaminą, serotoniną oraz noradrenaliną wpływają na pojawienie się zaburzenia.

Czynniki epigenetyczne również mogą odgrywać rolę w rozwoju ADHD, choć ich wpływ jest mniej jednoznaczny. Do potencjalnych czynników zalicza się: niską masę urodzeniową noworodka, ekspozycję na toksyny (alkohol, niektóre leki czy nikotyna w czasie ciąży), przedwczesny poród czy urazy okołoporodowe. Warunki psychospołeczne, takie jak stres w rodzinie, mogą nasilać objawy, ale nie są główną przyczyną ADHD.

U dorosłych z ADHD objawy mogą być mniej widoczne niż u dzieci, ale nadal znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie. Najczęstsze objawy ADHD u dorosłych to:

Trudności z koncentracją i uwagą – dorosłe osoby z ADHD mają problem z utrzymaniem uwagi na zadaniach, łatwo się rozpraszają. Mają trudności z kończeniem zadań i zapamiętywaniem szczegółów.

Problemy z organizacją – często występuje chaos w życiu codziennym, trudności z planowaniem i zarządzaniem czasem. Prowadzi to spóźnień lub odkładania zadań na później.

Impulsywność – osoby dorosłe z ADHD mogą podejmować decyzje bez namysłu, mają problemy z kontrolą emocji. Ponadto bywają niecierpliwe, przerywają innym lub szybko reagują w stresujących sytuacjach.

Nadmierna aktywność psychiczna – zamiast typowej hiperaktywności fizycznej u dzieci, u dorosłych ADHD często objawia się “gonitwą myśli”, niezdolnością do wyciszenia się. Symptomy te prowadzą do uczucia wewnętrznego napięcia i stresu.

Problemy w relacjach interpersonalnych – trudności z koncentracją i impulsywność mogą prowadzić do konfliktów w pracy lub w życiu osobistym, a także do trudności w utrzymywaniu stabilnych relacji.

Niska tolerancja na frustrację – dorosłe osoby z ADHD łatwo się denerwują, szczególnie w sytuacjach, które wymagają cierpliwości lub precyzyjnego działania.

Wszystkie te objawy mogą prowadzić do problemów w pracy, trudności w relacjach, a także do niskiej samooceny, zachowań antyspołecznych i problemów emocjonalnych, a także zaburzeń lękowych, uzależnień czy depresji.

Kryteria diagnostyczne według ICD-11 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, opracowana przez WHO) dzielą ADHD na trzy typy:

• ADHD z przewagą deficytu uwagi (typ nieuważny).
• ADHD z przewagą nadpobudliwości-impulsywności (typ hiperaktywny-impulsywny).
• ADHD typu mieszanego (oba rodzaje objawów: deficyt uwagi i nadpobudliwość).

Dla rozpoznania zaburzenia kluczowe jest, aby objawy ADHD były chroniczne, utrzymujące się przez dłuższy czas (zwykle minimum 6 miesięcy) i prowadziły do istotnych trudności w życiu codziennym osoby w kilku środowiskach.

Podczas wizyty lekarz stosuje standaryzowane narzędzia oceny, które pomagają zidentyfikować objawy ADHD. Służą temu specjalne kwestionariusze i skale diagnostyczne. Pełną diagnozę stawia lub wyklucza lekarz psychiatra.

Leczenie ADHD (zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) obejmuje podejście zintegrowane i wielokierunkowe. Zwykle łączy ze sobą kilka elementów leczniczych takich jak:

• terapia farmakologiczna (np. leki psychostymulujące)
• psychoterapia (w tym terapia poznawcza, trening umiejętności społecznych)
• psychoedukacja
• zmiany stylu życia

ADHD nie jest chorobą, którą można “wyleczyć” w tradycyjnym rozumieniu tego słowa. Jednak można skutecznie zarządzać objawami ADHD i poprawić jakość życia dzięki odpowiednim i dobranym metodom terapii i wsparcia psychicznego.

U części osób objawy ADHD mogą zmniejszać się wraz z wiekiem, ponieważ rozwijają oni strategie radzenia sobie i kontrolowania objawów. Jednak u innych objawy mogą utrzymywać się przez całe życie, choć ich nasilenie i charakter zmieniają się w czasie. Na przykład nadpobudliwość może zmniejszyć się u dorosłych, ale problemy z koncentracją czy organizacją mogą pozostać lub wręcz nasilić się z wiekiem.

Co bardzo ważne nieleczone ADHD może spowodować ujawnienie się powikłań, a więc dodatkowych problemów psychicznych. Powikłaniami mogą być – uzależnienia, depresja oraz zachowania antyspołeczne.

W celu złagodzenia nieprzyjemnych objawów oraz zmniejszenia szans na ujawnienie się powikłań ADHD warto szukać specjalistów, którzy zajmują się terapią ADHD u dorosłych. Tylko tacy lekarze i psychoterapeuci mają doświadczenie w diagnozowaniu i dostosowywaniu skutecznych metod leczenia.